Do pieczy zastępczej trafiają dzieci, których rodzice nie są w stanie nimi zajmować. Powodów tego może być wiele, a decyzję o ich kwalifikacji ostatecznie podejmuje sąd. Takie dziecko może mieć za sobą wiele trudnych przeżyć, jak np. rozstanie z biologicznymi rodzicami. Sprawia to, że zostają one odseparowane od wszystkiego, co dotąd było im znajome. To dlatego tak ważne jest, aby mogły się one znaleźć w miejscu bezpiecznym, które będzie jak najbardziej stałe i przewidywalne. W otoczeniu nie powinno się znajdować zbyt wiele osób, aby podopieczny nie czuł się jeszcze bardziej przytłoczony nową sytuacją.
Na temat rodzin zastępczych krąży wiele mitów, a krzywdzące stereotypy są bezmyślnie powtarzane przez wielu ludzi. Być może właśnie to sprawia, że w Polsce wciąż brakuje chętnych do podjęcia się takiego zadania. Tymczasem, rodzina jest jednym z niezbędnych elementów do prawidłowego rozwoju dziecka. W “domu dziecka” osoba małoletnia nie czuje się zawsze ważna i kochana. Może nie mieć poczucia, że ma swoje miejsce na ziemi. Dlatego tak wskazane jest, aby jak najwięcej dzieci wzrastało w rodzinach zastępczych, gdzie mogą się czuć ważne, kochane i nauczyć się prawidłowych relacji.
Do pieczy zastępczej trafiają dzieci, których rodzice nie są w stanie nimi zajmować. Powodów tego może być wiele, a decyzję o ich kwalifikacji ostatecznie podejmuje sąd. Takie dziecko może mieć za sobą wiele trudnych przeżyć, jak np. rozstanie z biologicznymi rodzicami. Sprawia to, że zostają one odseparowane od wszystkiego, co dotąd było im znajome. To dlatego tak ważne jest, aby mogły się one znaleźć w miejscu bezpiecznym, które będzie jak najbardziej stałe i przewidywalne. W otoczeniu nie powinno się znajdować zbyt wiele osób, aby podopieczny nie czuł się jeszcze bardziej przytłoczony nową sytuacją.
Takie warunki najłatwiej stworzyć jest w rodzinie zastępczej bądź rodzinnym domu dziecka. W takim środowisku dziecko łatwiej się adaptuje, a jego opiekunowie zastępczy posiadają większą możliwość obserwacji i spełniania jego potrzeb. Dzięki małej ilości osób w domu, małoletni podopieczny zyskuje dla siebie większą uwagę, ma swoją przestrzeń do wyrażania siebie, swoich emocji i potrzeb, a także szansę na zawiązanie poprawnej relacji z opiekunami. Taka więź jest bardzo ważna, gdyż stanowi kluczową część jego rozwoju psychospołecznego.
Jako rodzina zastępcza może występować zarówno osoba samotna, jak i małżeństwo. Jednak, o tym, kto może nią zostać i jakie warunki musi spełnić decydują przepisy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej z 9 czerwca 2011. r.
Rodzajów rodzin zastępczych jest kilka. Są to:
· Zawodowa: Taką rodzinę zastępczą mogą utworzyć zarówno małżonkowie, jak i osoby nie pozostające w związku małżeńskim. Aby zostać rodziną zawodową, jeden z rodziców musi zrezygnować z pracy, na rzecz zajmowania się podopiecznymi. W tej sytuacji, rodzicielstwo zastępcze staje się wykonywanym zawodem, za które otrzymuje się stałe wynagrodzenie. Taka rodzina, oprócz wynagrodzenia dla niepracującego rodzica, może liczyć na miesięczne świadczenie na pokrycie kosztów utrzymania dziecka, świadczenie wychowawcze, świadczenie dobry start na każde uczące się dziecko oraz pomoc specjalistów.
· Specjalistyczna: W niej najczęściej umieszcza się w szczególności małoletnie matki z dziećmi, dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności, dzieci na podstawie Ustawy z dnia 9 czerwca 2022r. o wpieraniu i resocjalizacji nieletnich. Przy czym, te ostatnie nie mogą być w tym samym czasie w rodzinie, gdzie są dzieci z umiarkowanym lub znacznym orzeczeniem o niepełnosprawności. Otrzymują oni takie same świadczenie, jak rodzina zawodowa.
· Pogotowie rodzinne: Jest to miejsce przejściowe dla dziecka, między rodziną biologiczną, a pieczą zastępczą. Trafiają do niego dzieci, który zostają odebrane ze swojej rodziny podczas interwencji sądowych i policyjnych, lub w przypadku pozostawienia dziecka w szpitalu. Pobyt w pogotowiu rodzinnym nie może przekraczać 4 miesięcy. Istnieje jednak możliwość wydłużenia tego pobytu do 8 miesięcy, bądź zakończenia postępowania sądowego o powrót dziecka do rodziny, przysposobienie lub umieszczenie w pieczy zastępczej.
· RODZINNY DOM DZIECKA: W przypadku tego typu pieczy, w rodzinie przebywać może maksymalnie 8 osób, wliczając to osoby, które osiągnęły pełnoletność podczas przebywania w niej. W przypadku, gdy następuje konieczność umieszczenia w rodzinie rodzeństwa, ta liczba może się jednak zwiększyć. Wymaga to zarówno zgody osób prowadzących rodzinny dom dziecka, oraz uzyskaniu pozytywnej opinii jej koordynatora. Z osobą prowadzącą ten typ rodziny zastępczej, starosta zawiera umowę o prowadzenie usług. Dzięki temu, prowadzący otrzymują stałe wynagrodzenie. Wsparcie dla rodzinnego domu dziecka obejmuje te same obszary, co w przypadku rodziny zawodowej. Oprócz tego, przysługuje im pomoc w utrzymaniu lokalu w budynku wielorodzinnym lub domu jednorodzinnym. W przypadku konieczności remontu, bądź zmiany lokalu, w którym mieści się rodzinny dom dziecka, rodzina może również liczyć na wsparcie finansowe w tym celu.
· Spokrewniona: Najbliżsi krewni mogą zostać opiekunem zastępczym dla dziecka, np. dziadek zostać rodzicem zastępczym wnuka. Taka rodzina otrzymuje stałe wsparcie specjalistów, ulgi na dzieci, świadczenia rodzinne wypłacane przez ZUS, świadczenie Dobry Start w wysokości 300zł. Ten ostatni wypłacany jest jednorazowo na każde dziecko, wraz z rozpoczęciem roku szkolnego.
· RODZINA ZASTĘPCZA NIEZAWODOWA: W tym przypadku rodzicem zastępczym zostaje osoba spokrewniona dalej z dzieckiem np. ciotka, wujek czy kuzyn. Może to też być rodzina niespokrewniona. Pod pojęciem rodzina niezawodowa rozumie się sytuację, gdy żaden z rodziców nie rezygnuje ze swojej pracy, a tym samym nie pobiera wynagrodzenia za bycie rodzicem zastępczym. Tego typu rodzinie przysługują takie same dodatki, jak rodzinie spokrewnionej. Taka rodzina może przyjąć maksymalnie 3 dzieci.
W przypadku, gdy ktoś chce zostać rodzicem zastępczym powinien najpierw zapoznać się z ustawą o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej. Znajdują się w niej nie tylko uregulowania prawne, ale też obowiązki nakładane na przyszłą rodzinę zastępczą. Są to:
· Osoby osoby muszą muszą dać rękojmię prawowitego sprawowania pieczy zastępczej
· Nie mogą ani obecnie, ani w przeszłości, być pozbawienie władzy rodzicielskiej lub mieć ją ograniczoną.
· Wypełniają obowiązek alimentacyjny, w przypadku, gdy taki na nich ciąży
· Mają pełnaą zdolność czynności prawnych
· Muszą być w stanie podjąć się prawidłowej opieki nad dzieckiem. Aby to potwierdzić, niezdbędne niezbędne jest zaświadczenie o stanie zdrowia wydane przez lekarza. Konieczna jest też opinia psychologa o posiadaniu właściwych motywacji i predyspozycji do prowadzenia rodziny zastępczej.
· Przebywają na terenie Polski
· Są w stanie zapewnić podopiecznemu właściwe warunki bytowe i mieszkaniowe, aby dziecko mogło się prawidłowo rozwijać.
· W przypadku rodziny zastępczej niezawodowej, przynajmniej jedna osoba ma obowiązek posiadać stałe źródło dochodów i móc je udokumentować.
Chcąc zapewnić dom jednemu lub więcej dzieci, potencjalny rodzic musi się udać, w zależności od miejsca zamieszkania, do Powiatowego Centrum Pomocy Rodzinie, Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej lub Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie.
Następnym etapem jest złożenie odpowiednich dokumentów do lokalnego organizatora pieczy zastępczej. Są to:
1. Zaświadczenie o stanie zdrowia od lekarza rodzinnego oraz zaświadczenie od psychologa o braku chorób psychicznych
2. W zależności od formy zatrudnienia wnioskujący zobowiązany jest do dostarczenia dostarczenie PIT,, zaświadczenie z zakładu pracy, zaświadczenie z Urzędu Skarbowego lub Powiatowego Urzędu Pracy, w przypadku osoby bezrobotnej.
3. Zaświadczenie o niekaralności
4. Dokumenty dotyczące sytuacji mieszkaniowej np. akt własności mieszkania.
Gdy dokumenty zostaną dostarczone i rozpatrzone, z chętną osobą umawia się pracownik organizujący organizatora pieczy zastępczej. Podczas tej wizyty, pracownik stwierdza, czy dziecko będzie miało własny pokój, bądź czy będzie współdzielony. Oceni on, czy jest tam przestrzeń właściwa do prawidłowego wzrastania dziecka.
Gdy rodzina przejdzie pomyślnie ten etap, organizator pieczy zastępczej umawia rodzinę z psychologiem. Podczas spotkań z nim sprawdzona zostanie motywacja potencjalnego rodzica oraz predyspozycje psychiczne do zajęcia się dzieckiem.
Zostaje skierowana na bezpłatny kurs, trwający około 3 miesiące. Po pozytywnym przejściu poprzednich etapów, szkolenie to odbywa się w miejscu wskazanym przez organizatora, najczęściej raz w tygodniu. Obejmuje ono:
· Elementy pedagogiki, psychologii wychowawczej oraz rozwojowej
· Sposoby radzenia sobie w sytuacjach trudnych
· Ulepszenie umiejętności opiekuńczych
· Podsrawowa wiedza o uzależnieniach, oraz jak wpływają one na rodzinę i dziecko.
· Zasady, w jaki sposób finansowane są rodziny zastępcze
Gdy wszystkie kroki zostają wypełnione, kandydaci, po złożeniu wniosku, otrzymują zaświadczenie, uprawniające ich do zostania rodziną zastępczą.
Choć proces zostania rodzicem zastępczym jest niewątpliwie skomplikowany i długotrwały, warto go przejść. To właśnie w rodzinie zastępczej dziecko ma największe szansę na prawidłowy rozwój i lepszą przyszłość.
Treść została przygotowana w ramach projektu “Potrafisz i MOŻESZ się realizować”, współfinansowanego ze środków z budżetu Województwa Zachodniopomorskiego.